امام هادی - علیه ‏السلام - در بزرگداشت دانشمندان و اندیشمندان می‏ کوشید و به آنها توجهی خاص داشت و آنان را بر دیگر مردم برتر می‏شمرد زیرا آنان سرچشمه نور و آگاهی در زمین هستند.

از کسانی که مورد تجلیل امام قرار گرفت فقیهی بود که با یکی از نواصب و مبغضین اهل بیت به مناظره پرداخته و او را مغلوب ساخته بود، آن فقیه پس از چندی به زیارت امام آمد حضرت که از مناظره‏ ی او با ناصبی خبردار بود از دیدن وی شادمان شده او را در صدر مجلس نشاند و به گرمی با وی به گفتگو پرداخت.

مجلس مملو از علویان و عباسیان بود. بنی‏ هاشم حاضر در آنجا از این توجه خاص امام رنجیده شدند و امام را مخاطب ساخته گفتند:
«چگونه او را بر سادات و بزرگان بنی ‏هاشم مقدم می‏داری؟…»

حضرت در پاسخ فرمود: از کسانی نباشید که خداوند متعال درباره‏شان فرمود: «الم تر الی الذین اوتوا نصیبا من الکتاب یدعون الی کتاب الله لیحکم بینهم ثم یتولی فریق منهم و هم معرضون» [1] .

«آیا ندیدی کسانی را که بهره‏ای از کتاب آسمانی به آنها داده شده بود، فراخوانده شدند تا کتاب خدا داور آنان باشد لیکن گروهی اعراض کرده روی گرداندند».

آیا کتاب خداوند متعال را به عنوان داور و حکم قبول دارید؟… همگی گفتند: «آری، یابن رسول ‏الله». و امام روش خود را - به استناد آیات قرآن - چنین مدلل ساخت: آیا خداوند نمی‏گوید: «یا ایها الذین آمنوا اذا قیل لکم تفسحوا فی المجالس فافسحوا یفسح الله لکم - الی قوله - و الذین اوتوا العلم درجات» [2] .
«ای کسانی که ایمان آورده ‏اید هنگامی که در مجالسی به شما گفته می‏شود جای باز کنید شما نیز جای باز کنید تا خداوند برای شما گشایش دهد… تا آنجا که می‏گوید: و دانشمندان را درجاتی بالاتر می‏دهد». خداوند متعال همان طور که مؤمن را بر غیرمؤمن مقدم می‏دارد، مؤمن عالم را بر مؤمن غیرعالم برتری داده است.

باز خداوند است که می‏فرماید: «خداوند مؤمنان اهل علم را درجاتی، برتری می‏دهد» آیا خداوند گفته است: خداوند نجیب ‏زادگان و شریفان نسب ‏دار را رفعت می‏دهد! لیکن حضرت باریتعالی با تأکید می‏گوید: «هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون [3] ؛ آیا آنان که می‏دانند و آنان که نمی‏دانند با هم برابرند؟».

پس چرا از احترام و تجلیل من نسبت به این عالم که مورد بزرگداشت خدا نیز هست رنجیده شده‏اید، شکستی که این مرد به آن ناصبی با دلایل و براهین خدا آموخته داد از هر شرافت مبنی بر نسب و تبار، بالاتر و برتر است. دلایل و حجت‏های امام، حاضرین را خاموش کرد لیکن یکی از بنی ‏عباس حاضر در جلسه همچنان بر موضع نادرست خویش پافشاری کرد و گفت: «یابن رسول‏ الله! شما این مرد را بر ما مقدم داشتی و ما را پایین‏تر از او به حساب آوردی در صورتی که او مانند ما نسبی چنین روشن و درخشان ندارد و از صدر اسلام تاکنون آن را که نسبی شریف‏تر داشته باشد بر دیگران مقدم می‏دارند…»

منطق این عباسی، منطقی است سست و بی‏بنیاد که اسلام بدان کمترین بهایی نمی‏دهد، اسلام متوجه ارزش‏های والایی است که هرگز چنین افرادی تصور آن را هم ندارند و به گوششان نخورده است. لذا حضرت طبق اصل قرآنی: «و جادلهم بالتی هی احسن» [4] و دستور: «کلموا الناس علی قدر عقولهم» برای قانع کردن وی راه دیگری در پیش گرفت و گفت:

«سبحان‏ الله! آیا عباس که از بنی‏ هاشم بود با ابوبکر تیمی بیعت نکرد؟ آیا عبدالله بن عباس پدر خلفای عباسی و از خاندان بنی‏هاشم، کارگزار عمر بن خطاب از بنی‏عدی نبود؟ پس چرا عمر افراد خارج از خاندان قریش را وارد شورای شش نفره کرد ولی عباس را که هاشمی و قرشی بود وارد شورا ننمود؟!

پس اگر برتر شمردن غیرهاشمی بر هاشمیان نادرست است باید بیعت کردن عباس با ابوبکر و کارگزاری عبدالله بن عباس برای عمر را محکوم کنی و اگر آن کار اشکالی نداشت این مورد هم مانند آن روا خواهد بود…». معترض، تاب این استدلالات را نیاورد خاموش گشت و دیگر دم نزد [5] حضرت که دیده بود دلایل قرآنی او را قانع نکرد از بیعت جدش عباس با ابوبکر و کارگزاری عبدالله بن عباس برای عمر در حالی که این دو خلیفه از نظر نسب به پای عباس و فرزندش نمی‏رسیدند استفاده کرد و این نمونه‏ ی کامل «الزموهم بما التزموا به» است.

پی نوشت ها:
[1] سوره آل ‏عمران، آیه 22.
[2] سوره مجادله، آیه 10.
[3] سوره زمر، آیه 8.
[4] سوره نحل، آیه‏ 125.
[5] الاحتجاج طبرسی، ج 1 و 2، ص 454.

منبع: زندگانی امام علی الهادی؛ باقر شریف قریشی مترجم: سید حسن اسلامی؛ دفتر انتشارات اسلامی.