لیموعمانی یا لیمو امانی، لیمو ترش شیسه یا تغن از میوه‌ هایی است که خشک شده ی آن را معمولا به عنوان چاشنی در طبخ خورش ‌های ایرانی چون قورمه ‌سبزی و قیمه استفاده می‌ کنند.

در لغتنامه ی دهخدا از این محصول با نام لیمو عمانی یاد شده و آن را “لیمویی ترش که از عمان آرند” معنا کرده، اما شهرت آن احتمالا به غلط "عمانی” ذکر شده است، چرا که کشور عمان فاقد مرکباتی معروف بوده و احتمالا نام درست لیمو “امانی” است، به دلیل این که شهر امان پایتخت کشور اردن از لحاظ محصول لیمو همچون کشورهای لبنان و فلسطین سرشناس است.

معمولا لیمو عمانی خشک شده را پیش از ریختن در غذا سوراخ، شکسته یا خرد می‌ کنند یا در کشورهای دیگر گاهی آن ها را کوبیده و به صورت گرد به خوراک‌ های برنجی یا در خوراک‌ های خلیجی پُرادویه با نام بهارات یا کبسا می ‌ریزند.

این چاشنی بیشتر مورد علاقه ی کشورهای عرب همسایه همچون عراق، کویت و بحرین است، اما سوال اینجاست ارزش تغذیه‌ ای لیموعمانی تا چه میزان است؟ آیا می‌ توان از اثرات درمانی‌ این چاشنی سود برد؟

لیمو عمانی گونه ی دیگری از لیمو ترش و درخت آن از خانواده ی نارنج است. لیمو عمانی تازه، رنگ خردلی داشته و بسیار ترش است؛ به طوری که تازه ‌اش را نمی ‌توان به تنهایی مصرف کرد. به همین دلیل آن را در آفتاب خشک می‌ کنند تا قابلیت مصرف آن افزایش یابد.

خواص لیمو عمانی:

مواد متشکله ی لیمو عمانی را ترکیبات تلخ، فلاونوئیدها، اسید سیتریک، املاح، ویتامین ‌ها به ویژه ویتامین C و مواد فرار تشکیل می ‌دهد.

عمده ترین ترکیبات موجود در روغن فرار گیاه را لیمونن، آلفا-ترپینئول، گاما ترپینن، ترپینولن، 1 و 8 سینئول و لینالول تشکیل می دهد.

این میوه از نظر کلسیم و پتاسیم غنی بوده و از نظر ویتامین C از سایر مرکبات پیشی گرفته و به عنوان کاهنده ی فشار خون وچربی خون شناخته شده است.

خوردن دم ‌کرده ی آن اغلب با چای و گل گاوزبان در کاهش فشار خون موثر است. برای افراد با فشار خون طبیعی نیز مصرف دم‌ کرده ی آن با عسل یا نبات پیشنهاد می ‌شود.

لیمو عمانی از نظر طب سنتی خنک ‌کننده، اشتهاآور، ضدعفونی ‌‌کننده، مقوی معده، ضد نفخ، موثر برای رفع عوارض کمبود ویتامین C، مسکن سردرد، التیام‌ دهنده ی سرفه و سرماخوردگی است.

این چاشنی به دلیل مواد آنتی‌ اکسیدانی، ضدسرطان شناخته شده و در دفع مواد صفراوی موثر است.

توصیه‌ ها:

1- لیمو عمانی هنگام خشک شدن به دلیل عمل تخمیر، کمی تلخ شده که این تلخی در مزه ی آن نیز احساس می ‌شود. بنابراین بهتر است برای جلوگیری از تلخ شدن غذا پیش از افزودن، تخم‌ های آن را درآورید.

2ـ لیمو عمانی درسته در خورش ‌ها و خوراک‌ ها محل تجمع روغن غذا خواهد بود. بنابراین خوردن آن توصیه نمی‌ شود.

3ـ بهترین نوع لیمو عمانی در مناطق مختلف جنوب و جنوب شرقی ایران نظیر بندرعباس، میناب، جهرم و شیراز و صادراتی آن در اردن پرورش می ‌یابد.

4ـ لیمو عمانی به دلیل دارا بودن مواد فراری که عامل ایجاد عطر و بوی آن است، حتما باید در محل خشک، خنک و در ظروف سربسته و به دور از نور نگهداری شود.

5 ـ بهتر است هنگام تهیه ی انواع خورش ‌ها و خوراک ‌ها به مقدار لازم از لیمو عمانی استفاده کنید تا استفاده از نمک در غذا به حداقل برسد.

6 ـ در برخی مناطق گرمسیر به دلیل این که نگهداری لیموترش مشکل و حمل ‌و نقل آن مقرون به صرفه نیست، آن را با تغییرات ویژه‌ ای تبدیل به لیمو عمانی می ‌کنند تا قابلیت نگهداری ‌اش برای چندین سال افزایش یابد.

7ـ معمولا رنگ لیمو عمانی آفتاب خشک، زرد قهوه ای و داخل آن سیاه رنگ است.

روش آماده‌ سازی:

لیموی شسته شده را کاملا خشک کرده درون سینی قرار داده و در مقابل نور خورشید می‌ گذارند. 2 الی 3 ساعت اول مرتب زیر و رو می‌ کنند تا تمام لیمو خشک شود و سپس به مدت 3 الی 4 روز زیر تابش نور خورشید قرار می‌ دهند تا کاملا خشک شود.

توجه:

از خرید لیمو عمانی به صورت فله‌ ای و روباز اجتناب کنید. لیمو عمانی‌ هایی را که به صورت سنتی خشک می‌ کنند، غیر بهداشتی و محل تجمع میکروب‌ ها هستند. بنابراین هنگام خرید، محصولاتی را که دارای بسته ‌بندی اصولی، مجوز بهداشت و تاریخ مصرف هستند، انتخاب کنید و بهتر است قبل از مصرف، آن را خوب بشویید.

گردآوری: مریم مرادیان نیری - کارشناس تغذیه تبیان

———————

منابع:

* جام جم

* پایگاه اطلاع رسانی مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد

* هفته نامه سلامت

* ویکی پدیا